Sulów - wieś w województwie lubelskim, należąca do najstarszych na tym terenie miejscowości. Położona jest na Wzniesieniach Urzędowskich, u źródeł Bystrzycy, na pograniczu Roztocza. Miejscowość graniczy od wschodu z Majdanem Grabina i Studziankami, od południa z Blinowem, od zachodu z Kolonią Góry, od północy z Zakrzówkiem Wsią. Zajmuje obszar 1241 ha. Liczy 1029 mieszkańców (1996 r.). Zabudowa ciągnie się z południa na północ wzdłuż rzeki Bystrzycy i drogi Szastarka - Zakrzówek.

Najstarsze wzmianki o istnieniu Sulowa pochodzą z roku 1277, kiedy to został on nadany cystersom z Koprzywnicy przez Awdańca, Piotra z Samborca[1]. Nazwa miejscowości występuje w różnych brzmieniach: „Sulow” (1277), „Sulicetow” (akt legata papieskiego - 1279), „Sulichechow” (potwierdzenie nadania przez Leszka, księcia krakowskiego - 1284)[2], „Sulichow”, „Sulichowice”, „Suleiow”(1284)[3], „Szulow” (Długosz), „Sulyow” i „Svlyow” (1531). Od 1674 występuje ciągle nazwa „Sulow”, zaś od 1827 „Sulów”[4].

W połowie XV wieku wieś należała do parafii Kraśnik. Długosz opisuje szczegółowo powinności wsi wobec klasztoru w Koprzywnicy[5]. We wsi był folwark i młyn.

Notatka z roku 1676 potwierdza istnienie Sulowa i Zakrzówka, ponieważ opat koprzywnicki uiszczał opłatę na rzecz Królestwa od 3 dworów, 7 sług i 37 poddanych[6]. Jeden z tych dworów znajdował się w Sulowie (tam gdzie obecnie zamieszkują rodziny Błędowskich, Grytów i Kołodziejów)[7]. Do dóbr folwarku  w Sulowie należało „270 roli, 28 łąk, 3 ogrody, 44 pastwisk”[8], jak również las.

Od końca XVI wieku Sulów należy do nowopowstałej parafii Zakrzówek.

Po kasacie klasztoru w roku 1819 tereny te nabył książę Adam Jerzy Czartoryski. Po Powstaniu Listopadowym przeszły one na własność rządu[9].

Za stłumienie powstania 1863 r. ziemie te otrzymał generał rosyjski Trepow (1864), a po nim odziedziczył je jego syn, który uzyskał ukaz cesarski na rozparcelowanie donacji pod warunkiem utworzenia parafii prawosławnej w Zakrzówku. Prawosławni (60 rodzin byłych unitów) zostali sprowadzeni z Chełma przez żandarma Bielskiego. Wybudowano w Zakrzówku cerkiew i mieszkanie dla popa i diaka ( na tym miejscu znajduje się obecnie Bank Spółdzielczy). Parcelacja odbyła się w latach 1902 - 03. W 1905 r., po ukazie tolerancyjnym, niemal wszyscy prawosławni przeszli na katolicyzm.

Pop przetrwał do I wojny światowej, w czasie której wyjechał do Rosji, a cerkiew rozebrano[10].

W 1905 roku wieś miała 142 domy i 1184 mieszkańców, był też przy niej folwark. W 1921 r. miał Sulów 187 domów i 1175 mieszkańców, folwarku nie zanotowano[11].

Ze względu na brak drogi utwardzonej wzdłuż wsi, strona wschodnia i zachodnia Sulowa miały własne drogi, łączące go z Zakrzówkiem ( str. wsch. - „kościelna droga”, str. zach. - „gościniec”).

Wieś przecinała ze wschodu na zachód droga handlowa (gościniec) Turobin - Kraśnik. Przy drodze, gdzie teraz jest wybudowana remiza OSP, garaże Kółka Rolniczego i kapliczka, była karczma, założona przez Żydów. Wszyscy okoliczni rolnicy, jadąc na targ, wstępowali do niej.

Druga karczma była w drugim końcu wsi - tam, gdzie obecnie mieszka Wacław Król.

Rzemieślnicy:

 
Kowale:

1.             Obok obecnego cmentarza, na działce Powęski, kuźnię prowadził kowal Majewski,

2.             Druga kowalówka (własność ogólna wsi - 2 morgi ziemi) była w miejscu, gdzie obecnie mieszka Jan Toporowski (koło Gryty). Kowale: Woźniak, Sawicki.

Gdy kowale poumierali, rada wsi zadecydowała, żeby pole to sprzedać Janowi Grycie, który potem przekazał je swemu synowi Aleksandrowi. Ten z kolei sprzedał je siostrze i szwagrowi - Toporowskim. Tam też jest wybudowana kapliczka, w której jest umieszczona rzeźba św. Jana. kapliczkę tę wybudował Franciszek Michalski. Obok kapliczki stoi krzyż, którego fundatorem był Wojciech Miś.  Kiedyś było tam źródełko, ale obecnie już nie ma. W tym miejscu podczas I wojny światowej zostało pogrzebanych kilku żołnierzy. Ich prochy zostały przeniesione na cmentarz parafialny do Zakrzówka w roku 1925.

Wiatrak: Był na polu Mieczysława Kołtuna. Kiedyś mieszkał tam Rozenbangier, a później jego zięć Józef Kołtun - dziadek Mieczysława.

Młyn wodny: Najpierw miał powstać w miejscu, gdzie zlikwidowano karczmę (u Lenarta), ale nie odpowiadał teren. Później znaleziona lepsze miejsce u Zielińskich. Zrobiona nasyp dla podwyższenia brzegów rzeki i wybudowano młyn. Na tym miejscu obecnie mieszka Jan Sar z rodziną.

W okresie międzywojennym w Sulowie działało bardzo prężnie koło Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Założycielami koła byli: Franciszek Król, pochodzący z Szastarki i ożeniony w Sulowie, Paweł Kołtun i Kwiatek (imię nieznane) z Zakrzówka Wsi, Józef Koper (pierwszy prezes) oraz Wójcik (imię nieznane) z Dzierzkowic. Często odbywały się zebrania i dwa razy do roku zabawa ogólna, która gromadziła młodzież z całej okolicy.

W tym okresie założono też w Sulowie sklep spółdzielczy, który mieścił się u Michała Sagana.  

SKLEP

Przy drodze Turobin - Kraśnik jest źródełko, z którego bierze początek rzeka Bystrzyca. Nad źródełkiem na górze od wielu pokoleń mieszka rodzina Kozików. Odkąd sięgają pamięcią najstarsi mieszkańcy Sulowa najpierw mieszkał tam Tomasz, następnie Stanisław, potem Franciszek Kozikowie. Obecnie żyją tam: Jan (dziadek), Józef (syn) i Adam (wnuk) z rodzinami. Obok Kozików, przy źródełku, działkę u Tomasza Kozika wydzierżawił Żyd Gecel Eidelstein, wybudował sobie dom i założył sklep spożywczy.

Miał trzech synów: Ela, Wigdor i Icek. Gdy się Gecel dorobił, kupił 7 mórg ziemi w Kolonii Góry, gdzie obecnie mieszka Chmielewski, i wybudował tam cegielnię., gdzie wypalał cegłę za pomocą drewna. Wymiary cegły były nieco inne niż dzisiaj (20 x 30 x 5 cm).

Gdy zmarł Gecel - cegielnia upadła, a pole uprawiali synowie aż do 1939 r. Syn Gecla, Ela, kupił też pole od Wojciecha Tyzy z Zakrzówka, wybudował sobie dom i zabudowania gospodarcze oraz założył sklep spożywczy. W czasie wojny cała rodzina Gecla zginęła. Po wojnie ziemia przeszła na Skarb Państwa. Na tym terenie został wybudowany Dom Ludowy, w którym znajduje się szkoła.

Wojna

W czasie wojny i okupacji wielu ofiarami zapłacił Sulów za patriotyczną postawę wobec przemocy. Świadczą o tym nazwiska pomordowanych, umieszczone na frontonie szkoły podstawowej.

Aktywnie działała na tym terenie partyzantka, czego dowodem jest między innymi wysadzenie pociągu niemieckiego i nękanie oddziałów i władz niemieckich. Za to Sulów miał być spacyfikowany, o czym wspominają starsi mieszkańcy. Na szczęście do tego nie doszło.

Nie wolno zapomnieć, że istniało wielu podszywających się pod partyzantów, którzy pod pozorem zaopatrzenia oddziałów rabowali nawet swoich sąsiadów. Pamięć o tym jest wciąż żywa - podawane są nawet konkretne nazwiska.

Czasy powojenne

Po wojnie Sulów zaczął szybko podnosić się ze spustoszeń gospodarczych i zabliźniać rany spowodowane utratą najbliższych. W okolicy zaczęły powstawać zakłady pracy (np. FŁT w Kraśniku), dzięki czemu mieszkańcy Sulowa mogli znaleźć miejsce pracy. Dzięki staraniom p. Franciszka Wolanina i innych powstał przystanek kolejowy w Kolonii Góry, co ułatwiło kontakt ze światem - dojazd do pracy, do szkół itp.

Dużym wydarzeniem dla Sulowa stała się elektryfikacja i radiofonizacja ( tzw. „kołchoźniki”). Trzeba podkreślić, że elektryfikacja została wykonana za pieniądze samych mieszkańców. Za pieniądze państwowe elektryfikowano bowiem w pierwszej kolejności te miejscowości, które wstąpiły do Spółdzielni Produkcyjnych (np. Studzianki).

Następował rozwój szkoły. Obok budynku dzierżawionego od Feliksa Kozyry powstał Dom Ludowy (1952 r.), który przeznaczono na szkołę. Wielką radością - nie tylko dla uczniów - było kino objazdowe, które co tydzień gościło w szkole. Trudno było pomieścić wszystkich chętnych

Postępowało też „utrwalanie władzy ludowej”. W 1959 r. powstała Gromadzka Rada Narodowa, która działała do 1964 r.

Ponieważ mieszkańcy Sulowa mają dość bezradnego patrzenia na pożary, trawiące co roku ich zabudowania, postanowili założyć Ochotniczą Straż Pożarną. Stało się to w roku 1954, a jej założycielami byli: Jan Jamróz s. Jana, Bogdan Pawłowski, Walenty Kudrelik, Edward Kołodziej i inni. Pierwszym komendantem został Lucjan Pasternak. Miał do dyspozycji 31 druhów. Na wyposażeniu drużyna miała jedną sikawkę strażacką wypożyczoną z Rudnika, przewożoną wozem konnym. Oprócz podstawowych zadań strażackich druhowie zajęli się, wraz z innymi aktywnymi mieszkańcami wsi, organizowaniem życia kulturalnego (sztuki teatralne, kolędnicy, jasełka, zabawy taneczne). Wychodziło to naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców, a jednocześnie było źródłem funduszy na zakup sprzętu gaśniczego i materiałów na budowę remizy. Rozpoczęto ją w 1956 r., a ukończono w roku 1962. Mimo tak prężnego rozwoju straży - pożary są wciąż groźne. W roku 1957 pożar strawił 7 zagród gospodarskich. Ogromna radością dla strażaków było zakupienie nowego samochodu GAZ-51. Przez cały czas strażacy angażują się w życie miejscowości ( np. budowa drogi - 1964 r., sklepu, telefonizacji, szkoły, wszelkie akcje ratunkowe itp).

W 1965 roku powstaje żeńska drużyna strażacka, której dowódcą jest Marianna Kot - bibliotekarka, członek Powiatowej Rady OSP.

W roku 1969 powiększono metraż remizy przez dobudowanie pomieszczeń na magazyny paliwowe i bufet (od strony wschodniej) oraz utwardzono drogę dojazdową i plac wokół remizy. W 1973 r. doprowadzono do remizy linię telefoniczną, a w roku następnym wymieniono samochód pożarniczy na STAR 20, a rok później na STAR 26 GBAM i dobudowano garaż od strony północnej. W 1976 r. ogrodzono plac wokół remizy i utworzono chłopięcą i dziewczęcą drużynę OSP. Straż wzięła aktywny udział w uroczystości otwarcia nowej szkoły i wmurowania tablicy ku czci pomordowanych mieszkańców Sulowa (1977 r.). W tym samym roku odbyły się bardzo uroczyste obchody Dni Sulowa, połączone z dożynkami, w czasie których Zespół KGW OSP po raz pierwszy zaprezentował się w strojach ludowych. Zespół działa bardzo aktywnie, czego dowodem są liczne nagrody, dyplomy i zaproszenia na imprezy kulturalne o zasięgu nawet ogólnopolskim.

Ponieważ warunki lokalowe są ciągle niewystarczające w stosunku do potrzeb - postanowiono dobudować piętro nad obecną remizą (1979). Praca była ogromna, ale zakończyła się sukcesem i już 20 września 1980 r. odbyła się uroczystość oddania do użytku rozbudowanej strażnicy, połączona z wręczeniem naszej drużynie sztandaru. Kilka lat później (1984 r.) straż rozpoczyna swoje zaangażowanie w budowę kościoła w Sulowie - trwa to do dnia dzisiejszego.

1 stycznia 1960 roku powstała, poczta, której założycielem był Michał Skrzypek, pracownik UPT Kraśnik. On z kolei przygotował do pracy na stanowisku naczelnika poczty Edwarda Koszałkę, właściciela lokalu. Doręczycielem został Wacław Garbacz który pracował do roku 1962, a jego następcą jest Jan Widomski, pracujący do chwili obecnej. Po emigracji Edwarda Koszałki do USA obowiązki naczelnika poczty objęła Halina Kaźmierak z Zakrzówka Wsi. Jej następczynią na tym stanowisku została Elżbieta Wilk (potem Jabłońska) z Zakrzówka Wsi, która pracowała do momentu likwidacji poczty w Sulowie (1995r.). W międzyczasie przeniesiono pocztę do mieszkania Bronisława Jabłońskiego. Mieszkańcy wsi powiadają, że jest to swego rodzaju „nagroda” władz na jubileusz 35-lecia poczty w Sulowie. Obecnie, na otarcie łez, pozostawiono mieszkańcom agencję pocztową czynną 3 godziny dziennie, gdzie można kupić znaczki, wysłać listy i dokonać wpłaty na PKO. Istnienie agencji zawdzięczamy właścicielce lokalu, Marii Pikuła, która nieodpłatnie udostępnia lokal.

W roku 1961 utworzona została w Sulowie Gromadzka Biblioteka Publiczna, założona przez Gromadzką Radę Narodową w Sulowie i Powiatową Bibliotekę Publiczną w Kraśniku (dyr. Alicja Michałowska, instruktor Franciszka Mazurek). Pierwszą bibliotekarką została Maria Kot, która pracowała do 1 września 1966 r. Następnie, w latach 1967 - 1972, pracowała tu Maria Świech, a w roku 1973 - Maria Lenart.

W dniu 1 maja 1974 roku pracę podjęła Henryka Kołtun, w której domu znajdowała się wówczas  biblioteka, przeniesiona z domu Władysława Kozyry. Powiększał się stan księgozbioru i liczba czytelników, nawiązano współpracę z KGW, OSP i szkołą. Bibliotekarka brała aktywny udział w imprezach teatralnych i recytatorskich, zajmując znaczące miejsca w konkursach. Organizowane są imprezy biblioteczne dla dzieci i dorosłych. O szczegółach pracy biblioteki można przeczytać w obszernej kronice.

Wszyscy mieszkańcy Sulowa włączyli się w budowę drogi Szastarka - Zakrzówek. Pomocą w budowie byli żołnierze Wojska Polskiego oraz mieszkańcy wsi nadwiślańskich (niegdyś mieszkańcy Sulowa pomagali w sypaniu nad Wisłą wału przeciwpowodziowego). Drogę oddano do użytku w 1964 r. Dało to możliwość uruchomienia komunikacji autobusowej PKS - przystanek został oddany do użytku 1 maja 1968 r.

Wielkim dobrodziejstwem dla miejscowych rolników było utworzenie Kółka Rolniczego, które początkowo miało swą siedzibę na podwórzu pierwszego dyspozytora Władysława Kota. Początki były oczywiście skromne, ale sprzętu sukcesywnie przybywało. W kwietniu 1967 r. Powiatowy Zwiazek Kółek Rolniczych, przy współpracy członków KR i mieszkańców Sulowa, rozpoczął budowę garaży na sprzęt rolniczy i już 22 lipca tego samego roku zostały one oddane do użytku. Z czasem majątek Kółka Rolniczego w Sulowie został włączony do SKR w Zakrzówku, by z kolei po rozpadzie spółdzielni niewielka jego część mogła stać się znów własnością KR w Sulowie.

Po zlikwidowaniu Gromadzkiej Rady Narodowej w jej lokalu (w domu p. Kozyry), powstał Klub Rolnika (29 V 1968). Pierwszym kierownikiem klubu była Marianna Kot, pełniąca jednocześnie obowiązki bibliotekarki. Później został on przeniesiony do domu pp. Sarów, a następnie do remizy, gdzie został zlikwidowany w 1994 r. Kolejno pracowały w nim: Halina Widomska, Teresa Pikuła i Regina Sar.

Już w czasie wojny istniała w Sulowie zlewnia mleka, która istnieje dotychczas. W 1965 r., po dwóch latach budowy, oddano do użytku nową zlewnię i  została ona przeniesiona z domu prywatnego Jana Sara.

pracujemy nad aktualizacją... :-))

kontakt:
e-poczta

adres:
Sulów 102a
23-213 Zakrzówek

telefon:
723 072 734
więcej